Obrazy Jerzego Dudy Gracza prezentowane w Galerii Sztuki pochodzą z późnego okresu twórczości malarza. Dzieła te odzwierciedlają zamiłowanie artysty do przedstawiania postaci w karykaturalny sposób. Motyw ukazania ludzi w krzywym zwierciadle zawsze budził silne emocje, gdyż intencją artysty było ukazanie w przerysowany sposób polskich wad, ludzkiej głupoty i zakłamania, a także zabobonów, kompleksów czy lęków. W obrazach tych artysta pokazał zwykłą codzienność widzianą przez pryzmat konwencji realistycznej charakteryzującej się deformacją postaci i groteską. W „Poetyce wsi – Brzegi 1/Podwórko” oraz „Motywie Polski/Metamorfoza” dostrzec można skłonność satyryczną artysty. Przedstawia on w tych dziełach elementy polskiego otoczenia, w którym postać ludzka, mimo prześmiewczej odsłony, składnia do refleksji. Ten ambiwalnetny ładunek to droga, którą artysta obrał, by w artystyczny sposób demaskować polskie przywary. Obrazy Jerzego Dudy-Gracza przepojone są dwuznacznością: ironią, nostalgią a także tragizmem.
Jerzy Duda-Gracz tworzył świat o karykaturalnym charakterze, posługując się językiem publicystyki i alegorii. Ostrość satyryczną dedykował w swoich dziełach rzeczywistości polskiej prowincji, także tej umysłowej. Oprawiał ją w groteskowe ramy. Toteż nie bez kozery był określany jako „wnikliwy satyryk”. W licznych malarskich odsłonach sprawował osąd nad zdeprawowanym człowiekiem współczesnym, tworzył sceny rodzajowe, oparte na tradycji malarskiego surrealizmu i ekspresjonizmu. Każdy obraz Jerzego Dudy-Gracza oznaczony jest numerem i datą. Artysta tłumaczył, że ta dokumentacja miała być początkowo czynnikiem dyscyplinującym młodego malarza. Artysta malował farbami olejnymi na płycie pilśniowej. Przemieszczając się z pleneru na plener, ze wsi do wsi, z miasteczka do miasteczka malował Polskę, z wszystkimi jej krzywiznami, wynaturzeniami, kaprysami i konwulsjami. Sam artysta tak mówił o swojej sztuce: „maluję świat, który odchodzi, umiera, gdzie więcej jest snu, zdarzeń z dzieciństwa, świat w pejzażu przedindustrialnym. Na moich obrazach nie ma drutów telefonicznych, kabli, anten satelitarnych, samochodów, samolotów – tego wszystkiego, co zaprowadzi człowieka z powrotem na drzewo, jeżeli nadal będzie się tak intensywnie rozwijał pod tym względem”; „Maluję to, co mi w duszy gra; im bardziej człowiek pierniczeje, tym lepiej wie, że odchodzi, a z nim cały ten świat. Z upływem czasu rodzi się czułość i tęsknota za tym, co bezpowrotne”.
Jerzy Duda-Gracz – ur. 20 marca 1941 roku w Częstochowie – zm. 5 listopada 2004 roku w Łagowie. Był polskim malarzem, rysownikiem, scenografem oraz pedagogiem. Ukończył Państwowe Liceum Technik Plastycznych w Częstochowie oraz Wydział Grafiki w Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach, gdzie otrzymał dyplom w 1968 roku. W latach 1976-82 był wykładowcą tej uczelni, następnie profesorem Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Wykładał również w Europejskiej Akademii Sztuk w Warszawie (1992-2001), a później, aż do śmierci, sprawował zadanie profesora na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach.
Izabela Zywert
Fot. 1 Jerzy Duda-Gracz, Poetyka wsi – Brzegi 1 / Podwórko, 74,5 x 90 cm, olej, płyta pilśniowa, numer autorski: 1362, 1990 rok
Fot. 2 Jerzy Duda-Gracz, Motyw Polski / Metamorfoza, 49,5 x 40 cm, płyta pilśniowa, numer autorski: 542, 1981 rok
Wszystkie prace prezentowane są w Galerii Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej www.napiorkowska.pl
Artykuł przygotowany we współpracy z Galerią Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej www.napiorkowska.pl
