Mikołaj Malesza – malarstwo

Malarska i scenograficzna twórczość Mikołaja Maleszy jest bardzo emocjonalna. Artyście bliski jest ekspresjonistyczny sposób widzenia rzeczywistości. Często posługuje się wyrazistym konturem. Na jego płótnach pojawiają się zarówno rzeczywiste postaci, jak i bohaterowie na wpół fantazyjni. Pejzaże mają nostalgiczny ton. Jednocześnie jego obrazy charakteryzuje nasycona kolorystyka oraz kompozycja złożona z wielu przenikających się plam. Nie brakuje elementów poetyckich, często z pogranicza snu, wręcz groteskowych. Zamiast kłębowiska motywów, malarz pokazuje przestrzeń „wyczyszczoną”, zresztą dosłownie, bo jak sam mówi, często przemalowuje swoje wcześniejsze płótna wyrzucając zbędne postaci i motywy.

Artysta przyznaje, że proces tworzenia w jego wypadku ulega pewnym zmianom. Rodzaj malarskiej improwizacji coraz częściej zastępuje swoiste „projektowanie” obrazu. Ważną rolę w tym procesie odgrywa szkic, który jest zapisem pomysłu, konstrukcji obrazu, myśli. Artysta przystępuje do malowania z większą świadomością tego, co chce osiągnąć, chociaż, jak sam mówi, to decyzja, dotycząca pierwszej plamy koloru, położonej na płótnie, jest zawsze podstawowa. Bowiem w tworzonym obrazie poszukuje on różnorodności napięć, wywołanych właśnie działaniem koloru. Unika pastelowych, niezdecydowanych, dąży do wyczyszczonej, uproszczonej plamy, zestawionej z linią. Twierdzi, że w kontakcie z dobrym obrazem ma poczucie, że wszystko jest na swoim miejscu, że chaos został uporządkowany. Być może ta ewolucja artysty w stronę większej precyzji wiąże się z wieloletnią działalnością scenograficzną. Malarstwo jest dla Mikołaja Maleszy wciąż „rozmową ze sobą”, rodzajem intymnej wypowiedzi czy spowiedzi, nieustającą wewnętrzną potrzebą. Mówi jednak o sobie: „nie jestem malarzem jednego obrazu”. Lubi różne inspiracje i korzysta z nich.

Znajdziemy w jego twórczości nawiązania do sztuki naiwnej, surrealizmu, realizmu i abstrakcji. Zawsze jednak w sposób bardzo indywidualny próbuje po swojemu opisać świat i ludzkie emocje. W centrum uwagi wciąż jest człowiek. Często artysta umieszcza postać ludzką w pustej, wręcz nierealnej przestrzeni lub w bardzo uproszczonym pejzażu. Zresztą w twórczości Mikołaja Maleszy pejzaż występuje jako temat, niekiedy jest to pejzaż pozbawiony ludzkiej obecności. Czasami artysta sprowadza go wręcz do znaku, czasami jednak chce zachować jakiś szczególny jego charakter i wówczas używa środków bliższych realizmowi.

Mikołaj Malesza urodził się w 1954 roku w Krynkach na Białostocczyźnie. W 1979 roku ukończył Wydział Architektury Wnętrz w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Z teatrem związał się w połowie lat 80. Jego debiutem scenicznym było lalkowe widowisko poetyckie Pokutnik z Osjaku Romana Brandstaettera. Spektakle teatralne tworzy wspólnie z żoną Ewą Sokół-Maleszą. Jest autorem ponad 40 scenografii teatralnych m.in. do większości spektakli teatru „Towarzystwo Wierszalin”, z którym współpracuje od 1985 roku. Stworzył m.in. spektakle: „Bajka o królewnie, co spać nie chciała” w Teatrze Lalka w Warszawie, „Opowieści z królestwa Lailonii” w Teatrze Lalki i Aktora im. Hansa Christiana Andersena w Lublinie, „Opowieści kota” w Teatrze Guliwer w Warszawie, „Królowa śniegu” w Teatrze Lalka w Warszawie, „Pan Huczek” w Białostockim Teatrze Lalek, „Gabinet wróżek” w Teatrze Lalki „Tęcza” w Słupsku, „Wujek Puszkin, dobry niedźwiedź” w Teatrze Lalki i Aktora „Kubuś” w Kielcach. Jest także autorem scenografii do licznych spektakli Teatru Telewizji, m.in.: „Turlajgroszek” czy „Mary Stuart”. Mikołaj Malesza wielokrotnie pokazywał swoje prace malarskie na wystawach indywidualnych, m.in. w Warszawie, Białymstoku, Wrocławiu, Amsterdamie. Uczestniczył też w kilkudziesięciu wystawach malarstwa polskiego w kraju i za granicą, m.in. w Niemczech, Francji, Belgii, Holandii, Anglii, Włoszech, Austrii, USA i Japonii.

Uzyskał liczne wyróżnienia i nagrody:

1984 – pierwsza nagroda na 38. Ogólnopolskim Salonie Zimowym Plastyki w Radomiu

1987 – trzecia nagroda na 12. Ogólnopolskim Konkursie Malarskim na Obraz im. J. Spychalskiego w Poznaniu

1996 – nagroda za scenografię do spektakli Głup i Medyk Piotra Tomaszuka z Towarzystwa Wierszalin na 3. Międzynarodowych Spotkaniach Teatrów Lalek w Toruniu

1997 – pierwsza nagroda za scenografię do przedstawienia Medyk Piotra Tomaszuka z Towarzystwa Wierszalin na 18. Opolskim Festiwalu Teatrów Lalek

1998 – nagroda za kreację plastyczną spektaklu Opowieści z królestwa Lailonii Leszka Kołakowskiego z lubelskiego Teatru Lalki i Aktora im. Andersena na 4. Ogólnopolskim Konkursie Na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej w Warszawie.

2000 – honorowe wyróżnienie jury za scenografię do spektaklu Ofiara Wilgefortis na 7. Międzynarodowych Spotkaniach Teatrów Lalek w Toruniu

2002 – nagroda za scenografię do spektaklu Ofiara Wilgefortis z Teatru Banialuka w Bielsku-Białej na 20. Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Lalkarskiej w Bielsku-Białej

2003 – nagroda za lalki do przedstawienia O rybaku i złotej rybce Aleksandra Puszkina w Teatrze Baj Pomorski w Toruniu na 14. Międzynarodowym Festiwalu Teatru w Walizce w Łomży

2004 – Nagroda Talensa za rok 2004