Niki de Saint Phalle była jedną z najbardziej wpływowych artystek drugiej połowy XX wieku. Burzliwa biografia feministki wyzwolonej z arystokratycznej francusko-amerykańskiej rodziny, miała odzwierciedlenie w buntowniczej, ale też silnie nacechowanej kobiecym pierwiastkiem twórczości.
Wystawa Niki de Saint Phalle w Guggenheim Bilbao to kontynuacja zakończonej miesiąc temu ekspozycji w Grand Palaise w Paryżu. Retrospektywny przegląd dzieł artystki chronologicznie prezentuje ponad 200 obiektów, archiwalne dokumenty, niektóre nigdy dotąd niepokazywane.
Niki de Saint Phalle (1930-2002) była samoukiem. Sztuka stała się dla niej terapią i ucieczką od rodzinnych porażek. Trudne dzieciństwo, nieudane małżeństwo z pisarzem Harry’m Mathewsem, skłoniło ją w poł. lat 50. do zerwania z dotychczasowym życiem. Ważnym momentem w jej drodze do kształtowania artystycznej dojrzałości było poznanie w 1960 roku Jeana Tinguely’ego – późniejszego partnera życiowego oraz krytyków i artystów związanych z grupą Nowych Realistów.
Dorobek artystki to szereg obiektów, stworzonych w różnych mediach, asamblaże, rzeźby, projekty architektoniczne, publiczne rzeźby, filmy, które były głęboko osadzone w kwestiach społeczno-politycznych. Była jedną z pierwszych artystek, które podejmowały wątki feministyczne i osiągnęły międzynarodowy rozgłos i uznanie w tamtym czasie.
Czerpała inspiracje między innymi z Gaudiego, Dubuffeta i Pollocka, ale stworzyła zupełnie indywidualny zestaw form i symboli. Najbardziej znana i popularyzowana jest radosna i kolorowa strona jej sztuki, natomiast przemoc i radykalność jej prac często jest pomijana.
Jedne z najbardziej znanych dzieł Niki de Saint Phalle, pokazywane na wystawie to tzw. „obrazy strzelane”. Przez prawie dziesięć lat – od lutego 1961 do początku 1970 roku, powstało ponad dwadzieścia słynnych sesji performance, które przyniosły artystce uznanie w środowisku artystycznym. Były to symboliczne rytuały, które polegały na strzelaniu do obrazów pokrytych białym tynkiem, w których wnętrzu znajdowały się pojemniki z kolorową farbą. Po przestrzeleniu płótna zbiorniki pękały i rozlewały się na płaszczyznę obrazu. Dzieła te odnosiły się do wielu znaczeń, między innymi interpretowane są jako inscenizacja śmierci sztuki wysokiej i kresu kobiecej niewinności.
Na początku lat 60. artystka zaczęła tworzyć przedstawienia kobiet, które odnosiły się do ról społecznie im przypisywanych, a od 1965 roku powstały pierwsze „Nany” – najbardziej znane jej obiekty. Karykaturalne, o obfitych kształtach, bajkowe, pomalowane na jaskrawe kolory figury kobiet miały być uosobieniem nowego świata, w którym kobiety odzyskują władzę. Monumentalnym odzwierciedleniem tej idei była „Ona (Hon)”- architektoniczna rzeźba stworzona we współpracy Tinguely’m i Ultvedt’em w 1966 roku w holu Moderna Museet w Sztokholmie. Te prowokacyjne wówczas obiekty zaczęły być realizowane nie tylko w muzeach i galeriach, ale też w przestrzeniach miejskich.
Wystawa w Guggenheim Bilbao oprócz prezentowanych dzieł gromadzi także materiały, dokumenty dotyczące obiektów w przestrzeni publicznej, z których najbardziej spektakularnym przedsięwzięciem architektonicznym był zainspirowany Parkiem Güell Gaudiego w Barcelonie – Ogród Tarota zrealizowany w Garavicchio Toskanii (1978-1998).
Niki de Saint Phalle
Guggenheim Bilbao
27.07 – 6.07. 2015
nikidesaintphalle.guggenheim-bilbao.es
fot. www.guggenheim.org
1. Niki de Saint Phalle Dolorès, 1966–95, Painted polyester on wire mesh 550 cm high, Sprengel Museum, Hanover
2. Niki de Saint Phalle, Grand Shoot – J Gallery Session (Grand Tir – Séance galerie J), 1961, Paint, plaster, and various objects on conglomerate panel, 143 x 77 x 7 cm, Private collection, Courtesy Galerie G.-P. & N. Vallois, Paris
3. Niki de Saint Phalle, The Horse and the Bride (Cheval et la Mariée), 1963, Fabric, toys, various objects, and wire mesh, 235 x 300 x 120 cm, Sprengel Museum, Hanover
4. Niki de Saint Phalle, Tarot Garden Garavicchio, Italy, Photo: © Laurent Condominas
Alicja Wilczak
Mecenasem portalu artissimo.pl jest Galeria Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej www.napiorkowska.pl
