Około 1625 roku Izabela Klara Habsburg – infantka hiszpańska i portugalska, namiestniczka i współwładczyni Niderlandów Hiszpańskich zleciła Peterowi Paulowi Rubensowi, aby ten stworzył serię dwudziestu gobelinów dla klasztoru Descalzas Reales. Gobeliny te po dziś dzień można znaleźć w królewskim klasztorze klarysek w Madrycie, w którym nisze wypełniają ołtarze bogato zdobione złotem, koralem i malowidłami, a obok wspaniałych dzieł mistrzów niderlandzkich sąsiaduje malarstwo Tycjana czy Velázqueza.
Zanim jednak tapiserie flamandzkie wykonane według kartonów Rubensa trafiły do klasztoru, Rubens przez pewien czas tworzył liczne szkice i prace olejne, które miały przygotować go do stworzenia tej monumentalnej serii. Liczne prace malowane na desce koncentrują się wokół tematu Wieczerzy Pańskiej. Prace olejne z tej serii mogą być uznane za jedne z najlepszych wśród dzieł tego rodzaju. Ujawniają one charakterystyczną ekspresyjność malarza, godny podziwu rozmach w reprezentowaniu tematów religijnych oraz głęboką wiedzę o klasycznych i renesansowych dziełach sztuki. Żaden obraz Rubensa nie jest kompozycją zamkniętą. We wszystkich występuje podziwu godna zmysłowość, zabawa formą, jakby gra wirtuoza, dla którego nie ma trudności technicznych.
Niezwykły talent i fantazja twórcza określiły znaczenie Rubensa jako mistrza monumentalnych kompozycji o tematach religijnych, jako twórcy wielkich cykli dekoracyjnych, wspaniale zdobiących barokowe świątynie. Nieomylny zmysł dekoracyjny i znakomite władanie ekspresją patetycznego gestu łączył przy tym niezmiennie z żywą wrażliwością na przyrodę. Niezależnie od podejmowanego tematu i swych niepowstrzymanych wzlotów wyobraźni, nigdy nie tracił kontaktu z rzeczywistością i najbardziej abstrakcyjne wizje przyoblekały kształty w pełni realistyczne. W zakresie stosowanych środków malarskich Rubens ewoluował od śmiałych kontrastów ciepłych i zimnych barw do palety bardziej umiarkowanej, z przewagą bieli, żółci kadmowej, cynobru i lakowej czerwieni. Przejrzyste warstwy farb tonował grą światła, którą skupiał na zgrubieniach warstwy malarskiej. Były to wartości nowatorskie, stawiające Rubensa wśród najwybitniejszych kolorystów w dziejach sztuki. Wszechstronności i wybitnemu talentowi Rubensa dowodzą gobeliny i arrasy wykonane według jego projektów.
W 2011 roku Muzeum Prado rozpoczęło prace nad drobiazgową renowacją sześciu paneli stworzonych przez Rubensa do przygotowania projektu gobelinów dla Izabeli Klary Habsburg. Panele te znajdują się obecnie w stałej kolekcji Muzeum Prado. Wszystkie prace przedstawiają Sakrament Eucharystii, który zwłaszcza w Niderlandach, gdzie niektóre nowo powstające Kościoły czy sekty wręcz kwestionowały obecność Chrystusa w Eucharystii, stał się bardzo ważnym tematem w sztuce katolickiej w czasach reformacji.
Odrestaurowane prace można podziwiać na otwartej 25 marca ekspozycji „Rubens. Triumf Eucharystii”. Na wystawie znajdują się także cztery z dwudziestu gobelinów, uchodzących za najpiękniejsze barokowe tkaniny na świecie. Genialny artysta namalował modele gobelinów wraz z kolumnami, gzymsami i innymi detalami architektonicznymi, które miały w przyszłości otaczać tkaniny. Zadbał więc nie tylko o kompozycję gobelinów, ale także o ich późniejsze odpowiednie wyeksponowanie. Ekspozycję w Muzeum Prado można oglądać do 29 czerwca.
Fot.1. The Triumph of the Church, Rubens. Oil on canvas, 63,5 x 105 cm, Ca. 1625. Madrid, Museo Nacional del Prado
Fot.2. The Victory of Truth over Heresy, Rubens, 1625-1626, oil on panel, 64,4 x 90,8 cm. Madrid, Museo Nacional del Prado
Fot.3. The Triumph of the Eucharist over Idolatry, Rubens, 1625-1626, oil on panel, 63,5 x 105,7 cm. Madrid, Museo Nacional del Prado
Film: Renowacja paneli stworzonych przez Rubensa. źródło: Museo Nacional del Prado
Justyna Kiraga
„RUBENS. TRIUMF EUCHARYSTII”
MUZEUM PRADO
25 MARCA – 29 CZERWCA 2014
Mecenasem portalu artissimo.pl jest Galeria Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej www.napiorkowska.pl
