Szanowni Państwo, kolejnym bohaterem naszego cyklu „Alfabet Współczesnych Polskich Artystów” jest Henryk Stażewski – „apostoł awangardy”, klasyk nowoczesności, uznawany za najwybitniejszego i najbardziej konsekwentnego przedstawiciela abstrakcji geometrycznej w sztuce polskiej.
Henryk Stażewski studiował w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych w pracowni u prof. Stanisława Lentza (1913-19). W latach 20. i 30. był związany z najważniejszymi awangardowymi ugrupowaniami artystycznymi w kraju: Blok (1924 – 1926), Praesens (1926 – 1930), „a.r.” (1929 – 1939), a potem w świecie.
W latach 50 budował reliefowe konstrukcje, które zdominowały późniejszą jego twórczość. Reliefy – początkowo białe, potem z „rastrem drukarskim”, następnie metalowe, wreszcie wielobarwne – były kontynuacją „poszukiwania porządku w chaosie”. Na XXXIII Biennale Sztuki w Wenecji (1966) został wyróżniony „mention honorable” za twórczy wkład w rozwój międzynarodowego ruchu konstruktywistycznego. Brał udział w międzynarodowych wystawach: w pierwszej zbiorowej ekspozycji abstrakcjonistów grupy Cercle et Carre (Paryż 1930), Machine Age Exposition (Nowy Jork 1927), Konstruktivisten (Bazylea 1937).
Od 1924 r. często przebywał w Paryżu. Znajomość z P. Mondrianem i M. Seuphorem przemieniła się w długoletnią przyjaźń i ułatwiła stworzenie pierwszej w Polsce Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej. W 1931 r. zbiór liczył 75 obiektów, w tym prace J. Arpa, M. Ernsta. P. Picassa czy F. Legera i zainaugurował powstanie Muzeum Sztuki w Łodzi.
Pierwsza powojenna indywidualna wystawa Henryka Stażewskiego miała miejsce w Muzeum Literatury (1955) i otworzyła mu drogę długoletniej sławy. W tamtym okresie jeszcze tworzył na pograniczu figuracji i abstrakcji, ale już w latach 60. całkowicie zajął się abstrakcją geometryczną. W tym nurcie powstały m.in. cykle „Relief szary i biały” (1964), „Relief 2” (1972), seria obrazów „Redukcje” (1976), a także „Kompozycja pionowa nieograniczona”, którą tworzyło 9 kolorowych promieni światła, krzyżujących się na niebie i wysokich na 3 km (1970).
Prace Henryka Stażewskiego znajdują się w wielu prestiżowych kolekcjach m.in. Museum of Modern Art i Guggenheim Museum w Nowym Jorku, Tate Gallery w Londynie, a także w zbiorach prywatnych, tej miary co kolekcja Denis René.
Źródło: Zofia Baranowicz: Polska awangarda artystyczna 1918-1939, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1979
Fot. Henryk Stażewski, Kompozycja, kolekcja Galerii Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej