To pierwsza wystawa twórczości Maksymiliana Gierymskiego od 1974 r. w Polsce. Maksymilian Gierymski (1846–1874) uważany jest za najwybitniejszego przedstawiciela tzw. szkoły monachijskiej i prekursora realizmu w malarstwie polskim drugiej poł. XIX wieku.
Ekspozycja w Muzeum Narodowym w Krakowie składa się z siedmiu części poświęconych najważniejszym wątkom jego malarstwa. Zobaczymy prace z wczesnego okresu twórczości, dzieła o tematyce powstańczej, pejzaże, tzw. kompozycje zopfowe. Obok 55 obrazów olejnych, 55 prac na papierze tego artysty, zobaczymy też dzieła innych twórców z kręgu monachijskiego, polskich, niemieckich, francuskich oraz węgierskich:. m.in. Józefa Brandta, Adama Chmielowskiego, Józefa Chełmońskiego, Stanisława Witkiewicza, Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Władysława Maleckiego, Eduarda Schleicha st., Ludwiga Hartmanna i Mihalyiego Munkacsyiego.
Wyodrębnioną część ekspozycji, tworzy „Gabinet dzieł zaginionych”. Zaprezentowano w nim multimedialne materiały przedstawiające zaginione dzieła Maksymiliana Gierymskiego, w tym obrazy utracone w czasie II wojny światowej, m.in.: „Alarm w obozie powstańczym” ze zbiorów przedwojennego Muzeum Śląskiego w Katowicach, „Zima w małym miasteczku” z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, „Wieczornica ukraińska” ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie oraz „Pochód ułanów” z kolekcji prywatnej. Kolejną grupę tworzą dzieła o nieustalonym do tej pory miejscu przechowywania, m.in. obrazy „Powrót pana Tadeusza”, „Czerkiesi pędzący do ataku”, „Pojedynek Tarły z Poniatowskim” i „Wypadek w podróży”.
Maksymilian Gierymski, starszy brat innego wybitnego malarza Aleksandra Gierymskiego (1850-1901), początkowo kształcił się w naukach ścisłych (Instytucie Politechnicznym Rolnictwa i Leśnictwa w Puławach i na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Szkoły Głównej w Warszawie), ale od najmłodszych lat przejawiał artystyczną wrażliwość: grał na fortepianie, był wielkim miłośnikiem Chopina i Wagnera. Brał udział w powstaniu styczniowym. To doświadczenie pozostawiło w nim wyraźny ślad, widoczny później w jego sztuce.
Po upadku powstania i powrocie do stolicy zapisał się na lekcje do Klasy Rysunkowej prowadzonej przez Wojciecha Gersona. W 1867 roku, uzyskał stypendium rządowe i wyjechał do Monachium, gdzie kształcił się w dziedzinie malarstwa. Na I Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Monachium w 1869 roku został dostrzeżony przez krytyków i kolekcjonerów. W tym samym roku wysłany na wystawę do wiedeńskiego Kunstvereinu obraz „Rekonesans huzarów austriackich” został zakupiony do zbiorów cesarza Franciszka Józefa. Mając zaledwie 23 lata osiągnął wiele sukcesów, zwieńczonych złotym medalem na Wystawie Światowej w Wiedniu w 1873 r. We wrześniu 1874, w uznaniu jego zasług, mianowano go członkiem Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie. Artysta zmarł w Rzymie w wieku 28 lat.
Malarstwo Maksymiliana Gierymskiego zapoczątkowało zmiany, jakie nastąpiły w postrzeganiu roli sztuki, zerwało z doktryną akademicką i podważyło przekonania o patriotycznych powinnościach polskiej sztuki. Gierymski potrafił nadać formie malarskiej wartość nadrzędną, skupiając się na wiernym odtworzeniu natury, zjawisk atmosferycznych i nastroju. Jego twórczość zainspirowała całe pokolenie młodych twórców (jak Stanisław Witkiewicz) i krytyków (jak Antoni Sygietyński).
„Maksymilian Gierymski. Dzieła, inspiracje, recepcja”
Muzeum Narodowe w Krakowie
Do 10 sierpnia 2014
www.muzeum.krakow.pl
Fot. 1 Maksymilian Gierymski, Patrol powstańczy, 1872-1873, olej, płótno, własność Muzeum Narodowe w Warszawie, fot. Pracownia Fotograficzna Muzeum Narodowego w Warszawie
2. Maksymilian Gierymski, Polowanie »par force« na jelenia, 1874, wł. Kunsthalle Kiel
3. Maksymilian Gierymski, Krajobraz o wschodzie słońca, 1869, wł. Muzeum Narodowe w Warszawie
Alicja Wilczak
Mecenasem portalu artissimo.pl jest Galeria Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej www.napiorkowska.pl
